TS. KTS. Nguyễn Thu Hạnh  

                                        Chủ tịch Liên hiệp Khoa học Phát triển Du lịch bền vững ( STDe)

  Thế nào là Thương hiệu của sản phẩm du lịch (SPDL)

Thương hiệu thực chất là giá trị của SPDL được thể hiện dưới dạng tinh hoa và cô đọng nhất, được nâng tầm để tạo ra các giá trị cảm xúc tinh thần cao đẹp mà con người luôn hướng tới. [1].

Thương hiệu được thể hiện dưới nhiều hình thức. Có thể là một cái tên, một lôgô, một hình ảnh, một ký hiệu, một câu triết lý; một bài hát hay bản nhạc; cũng có khi nó là sự phối hợp của các yếu tố trên nhằm mục đích để tạo ra sự khác biệt về sản phẩm hay dịch vụ của một thành phố du lịch, một khu du lịch, một khách sạn so với các đối thủ cạnh tranh.

Để thương hiệu tạo ra được sức cạnh tranh lớn cần phải gắn liền thương hiệu với các nội dung, chương trình và kế hoạch phát triển SPDL một cách tổng thể, đồng bộ để giúp cho thương hiệu có sức lan tỏa lớn và thể hiện rõ cá tính đặc trưng của mình.

Có nhiều cách tiếp cận để tạo dựng thương hiệu cho một điểm đến. Đó có thể là cách tiếp cận với bề dày văn hoá lịch sử của khu vực; từ đặc điểm hình thái của cảnh quan thiên nhiên, quĩ di sản kiến trúc; từ những chức năng nổi bật về du lịch hay từ chính chất lượng của các loại hình dịch vụ du lịch. Tùy theo thế mạnh đặc thù của điểm đến mà lựa chọn cách tiếp cận phù hợp nhất để sáng tạo thương hiệu.

Vị thế của du lịch Măng đen trên bản đồ du lịch VN.

Theo dự thảo báo cáo chiến lược phát triển du lịch VN đến 2030, Tây nguyên đã được xác định là 1 trong 7 vùng du lịch đặc thù của VN. Cũng theo báo cáo này, điểm du lịch Măng đen ( thuộc huyện Kontum) được đề xuất là một trong 31 khu vực có qui mô và tiềm năng du lịch đặc biệt nổi trội ở VN, cần Nhà nước ưu tiên đầu tư để phát triển thành khu du lịch quốc gia.

Kontum Là điểm khởi đầu của tuyến du lịch “con đường xanh Tây nguyên”, được kết nối với tuyến du lịch: “ Con đường Di sản miền Trung” và “con đường huyền thoại “ Hồ Chí Minh” để hình thành tuyến du lịch xuyên quốc gia.

Kontum cũng có mối giao lưu thuận tiện với các tỉnh duyên hải miền Trung, các tỉnh nam Trung bộ. Đặc biệt, con đường xanh Tây nguyên sẽ vượt qua cửa khẩu quốc tế Bờ y ( thuộc Kontum) để hình thành tuyến du lịch “Con đường di sản Đông dương”, nối các di sản thế giới của VN với các Di sản thế giới của 2 nước bạn: Lào, Campuchia,….

Thế mạnh về vị trí của Kontum cùng nguồn tài nguyên đa dạng và phong phú phan bố trên cả tỉnh như: Hồ Yaly, vườn QG Chưmomray, Rừng đặc dụng Đắc Uy, Suối nước nóng Đắc Tô,…cùng nhiều di tích lích sử Cách mạng, di tích lịch sử kiến trúc nghệ thuật, lễ hội, làng nghề đặc sắc, sẽ tạo ra sức hấp dẫn tổng thể để cuốn hút du khách đến với điểm du lịch Măng đen.

Sự khác biệt của du lịch Măng đen so với các điểm du lịch khác trong vùng.

Nói đến vùng văn hóa – du lịch Tây nguyên, chúng ta nghĩ ngay đến vùng không gian văn hóa cồng chiêng,đến kho tàng sử thi, đến kiến trúc nhà Rông,  đến cafe Buôn Mê và các ca khúc rực lửa của ca sĩ Ymoan, Siu black,…. Tất cả những hình ảnh, ngôn ngữ và âm thanh đó đã tạo nên một Tây nguyên bản năng, mạnh mẽ, đầy sức lôi cuốn và cám dỗ,…

 Có nhiều điểm du lịch của Tây nguyên đã trở thành thương hiệu như: buôn Đôn ( Đắc lắc) với rượu cần và những chuyến cưỡi voi xuyên rừng già Yokđon đầy thú vị. Đà lạt với các thắng cảnh nổi tiếng như: Đan kia- suối vàng, thác Yaly hùng vĩ, hồ Tuyền Lâm thơ mộng đã là những hình ảnh gieo vào nỗi nhớ của du khách gần xa.

Cùng với những ấn tượng văn hóa chung của vùng, Măng đen có những gì khác biệt để bổ sung vào hình ảnh đặc sắc của văn hóa Tây nguyên?

Nhiều bài báo viết rằng: “ Măng đen là Đà lạt thứ hai”. Cách so sánh đó tuy có đem đến sự tò mò nhưng cùng đồng thời làm mất đi sự tưởng tượng. Bởi lẽ, người ta không thể tưởng tượng gì thêm khi nghĩ đến Măng đen như một hình ảnh đã quá quen thuộc. Cũng mây, cũng thông, cũng mát, cũng biệt thự kiểu Pháp, cũng thác, cũng hồ...Trong du lịch, người ta kỵ nhất là sự lặp lại, sự sao chép, dù đó có là bản sao “ xịn “ đi chăng nữa.

Đà lạt là thành phố của Mộng mơ, một thành phố mờ tỏ trong mây với hình ảnh của Thung lũng Tình yêu, của Hồ Than thở, của các loài hoa quí,…

Đà lạt còn là nơi nổi tiếng với hệ thống biệt thự cổ thời Pháp. Các biệt thự này được du khách quan tâm không chỉ bởi chúng đẹp mà còn vì ban đêm có rất nhiều ma.

Giới KTS thường mong đến Đà lạt vì ở đó có những công trình kiến trúc độc đáo nhất VN như: khách sạn Hốc cây, như Nhà trăm mái,...

Vậy đối với Măng đen, chúng ta sẽ mời chào du khách bằng thông điệp và hình ảnh gì ?

Có hai nhóm nhu cầu chủ yếu mà du khách luôn hướng tới ? Thứ nhất, Họ muốn những khám phá những gì thuộc về tương lai. Thứ hai, họ muốn tìm hiểu những điều thuộc về quá khứ. Đơn giản là vì quá khứ và tương lai đều là những thứ họ không hề biết rõ, họ không thể nắm bắt, chỉ có thể tưởng tượng mà thôi. Và trí tưởng tượng thôi thúc họ khám phá và tìm hiểu các không gian đó thông qua các chuyến đi du lịch .

Trong 2 loại nhu cầu này, Măng đen sẽ đáp ứng được nhóm nhu cầu thứ hai-nhu cầu du lịch tìm về quá khứ.

Vẻ đẹp hoang sơ, nguyên thủy và Thuần khiết của Măng đen giống như hình ảnh một cô gái thôn quê mới lớn: dung dị, mộc mạc và hồn nhiên. Vẻ đẹp này không thể so sánh với sự trải nghiệm và đằm thắm của cô gái Đà lạt ( một cô gái nông thôn nhưng đã ra thành phố từ lâu rồi).

 Hiểu được điều đó, chúng ta sẽ hiểu cái gì là vốn quý, là thế mạnh của Măng đen. Và việc đầu tư phát triển du lịch sắp tới sẽ làm gì để giữ gìn và tôn vinh được vẻ đẹp đó. 

Hướng tiếp cận để tạo dựng tạo dựng thương hiệu cho du lịch Măng đen.

Đa số mọi người trong chúng ta sẽ đồng ý: Nghỉ dưỡng sinh thái là thế mạnh chủ đạo của Măng đen. Với khí hậu ôn đới trong lòng nhiệt đới, với đại ngàn rừng thông, với cảnh quan hữu tình của hồ và thác, với hệ sinh thái nhân văn của các dân tộc thiểu số như: HơRê, Kdoong, Mơnâm, Sêđăng,…

Điều này sẽ khiến cho chúng ta dễ dàng muốn đi theo mô hình phát triển giống với Đà lạt. Với các dự án hiện nay tại Măng đen như: xây dựng số lượng lớn biệt thự nghỉ dưỡng kiểu Pháp, các dự án trồng rau, trồng hoa, nuôi cá... Tôi cảm nhận được là các đồng chí lãnh đạo Kontum đang ước muốn biến Măng đen thành Đà lạt thứ hai.

Mô hình Măng đen sẽ được nâng cấp và hoàn thiện hơn vì chúng ta đã có những kinh nghiệm của Đà lạt. Mặt khác, kiến thức về phát triển đô thị du lịch của chúng ta đã được mở rộng và nâng tầm lên rất nhiều so với Đà lạt 100 năm về trước.

Tuy nhiên, nếu theo cách tiếp cận này, dù có tốt đến mấy, chúng ta cũng chỉ sẽ có được một Đà lạt thứ hai mà không bao giờ có được một Măng đen đích thực, một Măng đen là chính mình.

Trong hội thảo ngày hôm nay, ý kiến chủ quan của tôi đưa ra có thể không trùng hợp với một số đại biểu, nhưng tôi vẫn mong được chia sẻ một cách cởi mở trong hội thảo vì chúng ta đến đây với một mục tiêu là chung tay tạo dựng một viễn cảnh tốt đẹp cho du lịch Măng đen.

Với quan điểm, mong muốn có một sản phẩm du lịch đặc thù, một thương hiệu độc đáo và hình ảnh riêng biệt cho Măng đen, đáp ứng nhu cầu đòi hỏi ngày càng cao của khách du lịch hiện đại. Tôi xin đề xuất một hướng tiếp cận khác, một tương lai phát triển khác cho du lịch Măng đen. 

Xuất phát từ việc coi giá trị nguyên sơ, hoang dã là “của quý” không chỉ riêng của Măng đen, của Tây nguyên, của Việt nam mà là sự “hiếm có ” của toàn thế giới trong bối cảnh đô thị hóa và toàn cầu hóa hiện nay. Xuất phát từ nhu cầu du lịch sinh thái đang ngày một phát triển mạnh mẽ trên toàn thế giới, chúng ta cần hướng tới một vùng nghỉ dưỡng, chữa bệnh, tham quan, giải trí… đúng với ý nghĩa đích thực của du lịch sinh thái.  

Ở VN, người ta nói nhiều đến từ: du lịch sinh thái, khu du lịch sinh thái và đô thị sinh thái. Nhưng thực chất sinh thái là gì thì không mấy ai đi tìm bản chất. Họ chỉ nghĩ một cách đơn giản và dễ dãi rằng: sinh thái là có nhiều cây, nhiều hồ. Cứ khu du lịch nào có nhiều cây và hồ thì đều được gọi là du lịch sinh thái. Chính vì vậy các loại hình du lịch chủ yếu tại các khu du lịch sinh thái ở VN đều khá đơn điệu, nhàm chán. Các hoạt động chủ yếu là đi bộ, leo núi, nhìn ngắm một cách hời hợt, thiếu trọng tâm. Sau chuyến đi, du khách rốt cuộc vẫn không hiểu giá trị của hệ sinh thái đó là gì, chúng có gì khác biệt so với các hệ sinh thái khác. Không hiểu sẽ đồng nghĩa với việc không thấy yêu quý và trân trọng các giá trị đó và không có ý thức cần bảo vệ các giá trị đó. Do vậy, ở VN, tính chất của du lịch sinh thái đích thực là rất ít .

          Trở lại với các lý thuyết về du lịch sinh thái hiện nay đang sử dụng trên thế giới, du lịch sinh thái được hiểu là một loại hình du lịch mang tính trách nhiệm rất cao: "Là hình thức du lịch thiên nhiên có mức độ giáo dục cao về sinh thái và môi truờng, có tác động tích cực đến việc bảo vệ môi trường và văn hoá, đảm bảo mang lại các lợi ích về tài chính cho cộng đồng địa phương và có đóng góp cho các nỗ lực bảo tồn" [2]

          Theo định nghĩa này, mô hình phát triển du lịch như Đà lạt có được gọi là du lịch sinh thái không?

          Có dịp chiêm ngưỡng cảnh quan tổng thể của Thành phố Đà lạt từ trên cao ( trên máy bay), chúng ta mới thực sự đánh giá được những gì mà con người đã làm tổn hại đến thiên nhiên do sự thiếu hiểu biết của mình.

Cảnh quan tổng thể Đà lạt nhìn từ trên cao

Để tránh được những vết xe đổ của du lịch Đà lạt, Dưới khía cạnh của công tác qui hoạch du lịch và xây dựng, chúng ta cần triển khai các nội dung nghiên cứu sau:

- Thống kê, phân tích, đánh giá các hệ sinh thái tự nhiên và nhân văn của Măng đen. Xác định các giá trị đặc thù của hệ sinh thái đó và qui trình vận hành của nó.

- Xác định một mô hình phát triển du lịch có qui mô và cấu trúc hợp lý trên nguyên tắc bảo tồn và gìn giữ các giá trị đặc thù trong cấu trúc và sự vận hành của các hệ sinh thái tự nhiên và nhân văn nơi đây.

- Đối với việc phát triển các loại hình hoạt động tham quan, nghỉ dưỡng, Vui chơi giải trí mang tính chất sinh thái đều phải tuân thủ nghiêm ngặt các chỉ tiêu về sức chứa ( ngưỡng khống chế phát triển của môi trường): sức chữa vật lý, sức chứa sinh học, sức chứa tâm lý, sức chứa xã hội.

Khi chúng ta tìm ra được giá trị đặc thù của hệ sinh thái Măng đen và xây dựng được mô hình phát triển du lịch phù hợp, cũng chính là lúc Thương hiệu của du lịch Măng đen được hình thành.

Sẽ là quá sớm để đưa ra một kết luận vội vàng đối với những gì là giá trị đặc thù của hệ sinh thái Măng đen.Tôi chỉ có một cảm nhận rõ nét rằng: “ Cô gái Măng đen”, hoang sơ và thuần khiết, như bông hoa rừng vừa hé nở, là yếu tố làm tôi và nhiều người khác rung động nhất khi lần đầu đặt chân đến Kontum. 

Kết luận

Vai trò của những nhà hoạch định, qui hoạch và tư vấn xây dựng là rất quan trọng trong việc khởi đầu khai sinh ra một không gian du lịch mới. Họ phải vừa có kiến thức và tâm hồn, vừa có tầm nhìn và bản lĩnh để thuyết phục các lãnh đạo địa phương, các chủ đầu tư và cộng đồng một phương án phát triển du lịch hiệu quả và bền vững nhất.

Với không gian tự nhiên, nguyên thủy và thuần khiết như nơi đây, tất cả những gì mà con người chạm vào đều phải rất nhẹ nhàng, thận trọng và tinh tế. Muốn vậy, không gì khác chúng ta phải cố gắng lắng nghe và thấu hiểu thiên nhiên.

Tài liệu tham khảo:

[1]: TS.KTS. Nguyễn Thu Hạnh ( 2011),  “ Phương pháp tư duy sáng tạo sản phẩm du lịch”,  Sách nghiên cứu tham khảo, NXB Xây dựng.