Một trong những hạn chế phổ biến của các sản phẩm du lịch dịch vụ nước ta là nghèo nàn, đơn điệu, thiếu bản săc và có chu kỳ sống rất ngắn ngủi, vì vậy thiếu tính cạnh tranh và hiệu quả kinh tế thấp. Nguyên nhân là do các doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ du lịch của ta còn chưa được cung cấp các phương pháp tư duy khoa học để hỗ trợ cho quá trình nghiên cứu phát triển sản phẩm.

Bài báo này sẽ giới thiệu 6 phương pháp hỗ trợ cho quá trình nghiên cứu phát triển sản phẩm du lịch do TS.Nguyễn Thu Hạnh- Viện NCPT Du lịch đề xuất trong đề tài nghiên cứu khoa học cấp bộ năm 2005 : ‘’ Nghiên cứu Xây dựng sản phẩm du lịch biển- đảo vùng du lịch Bắc bộ .

PHƯƠNG PHÁP 1: Phương pháp xây dựng chiến lược phát triển sản phẩm du lịch theo qui luật “ Vòng đời sản phẩm.”

* Mục đích sử dụng: Định hướng khai thác tài nguyên du lịch và phát triển sản phẩm phù hợp với chu kỳ sống của một điểm đến.

* Các bước tiến hành:

B1: Thống kê, đánh giá, phân loại quĩ tài nguyên du lịch hiện có.

B2: Lựa chọn phương án khai thác nguồn tài nguyên trên cơ sở phân tích nhu cầu của khách và khả năng cung ứng của điểm đến ở các giai đoạn khác nhau.

B3: Xây dựng kế hoạch khai thác tài nguyên trong từng giai đoạn theo qui luật vòng đời ( chu kỳ sản phẩm). Bao gồm các bước nhỏ sau:

Nhieu y kien chua the co ket luan ngay dctoiu- Thể hiện chu kỳ sống của sản phẩm trên biểu đồ.

- Xác định các phân kỳ nhỏ của chu kỳ sản phẩm, bao gồm: thời kỳ xây dựng ý tưởng sản phẩm; thời kỳ tiếp thị quảng bá và bắt đầu tiêu thụ sản phẩm; thời kỳ sản phẩm phát triển đến đỉnh cao; thời kỳ sản phẩm đi vào giai đoạn đình trệ, thoái trào.

- Xác định vị trí vòng đời sản phẩm bằng phương pháp điều tra xã hội học.

- Xác định nguồn tài nguyên khai thác trong từng giai đọan.

b) Phương pháp kéo dài "vòng đời" của điểm du lịch hoặc của sản phẩm dịch vụ du lịch.

* Mục đích sử dụng: tìm giải pháp kéo dài vòng đời cho điểm du lịch hoặc sản phẩm dịch vụ.

* Các bước tiến hành: xem hình 9

Tìm hiểu nguyên nhân thoái trào của sản phẩm để lựa chọn giải pháp kéo dài vòng đời sản phẩm. Có 2 giải pháp: 

- Giải pháp 1: Cải tiến chất lượng sản phẩm để kéo dài giai đoạn phát triển đỉnh điểm. Có những cách cải tiến như sau:

+ Điều chỉnh sản phẩm  cho phù hợp hơn với nhu cầu mong muốn của thị trường

( điều chỉnh hình thức sản phẩm, cơ cấu sản phẩm, giá cả sản phẩm)

+ Làm mới sản phẩm bằng cách khai thác sản phẩm theo một cách nhìn mới “ bình mới rượu cũ”.

+ Nâng cao chất lượng sản phẩm bằng cách làm phong phú và hoàn thiện hơn chất lượng các loại hình dịch vụ.

- Giải pháp 2:  Nghiên cứu phát triển sản phẩm mới.

Sản phẩm mới dựa trên việc khai thác giá trị của nguồn tài nguyên còn tiềm ẩn của điểm đến. Ý tưởng xây dựng sản phẩm này cần phải được xây dựng ngay tại thời điểm sản phẩm cũ đang phát triển ở giai đoạn đỉnh cao. Nhờ việc đón trước qui luật của vòng đời, sự phát triển của sản phẩm mới này sẽ giúp cho điểm du lịch không bị rơi vào tình trạng suy thoái mà vẫn tiếp tục phát triển trong một diện mạo hình ảnh mới.

c) Phương pháp "Phễu lọc sản phẩm":

* Mục đích sử dụng: lựa chọn các sản phẩm du lịch phù hợp với khả năng cung cấp của điểm đến hoặc khả năng của doanh nghiệp.

* Các bước tiến hành: xem hình 10

B1; Đánh giá các xu hướng xã hội >>> xác định nhu cầu lớn của xã hội về du lịch.

B2: Xác định các thị trường có khả năng thu hút trên cơ sở đánh giá các tiêu chí: khoảng cách tiếp cận, quan hệ chính trị và ngoại giao, khả năng tài chính, ..

B3; Phân tích đặc điểm thị trường và xác định những mong muốn của họ về các loại hình sản phẩm du lịch.

B4; Lựa chọn các loại hình sản phẩm du lịch sẽ đầu tư phát triển, trên cơ sở đánh giá tổng hợp các tiêu chí sau:

- Khả năng cạnh tranh của sản phẩm trong khu vực ( hệ số điểm = 3)

- Mức độ phù hợp của sản phẩm so với khả năng đáp ứng của tài nguyên ( hệ số điểm = 3)

- Mức độ phù hợp của sản phẩm so với sức chứa của môi trường dưới các khía cạnh: vật lý, tâm lý, sinh học, ( hệ số điểm = 2)

- Mức độ phù hợp của sản phẩm so với điều kiện kinh tế- xã hội và trình độ khoa học của điểm đến ( điều kiện cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất, nguồn nhân lực, khả năng đầu tư và tổ chức sản xuất của các doanh nghiệp và cư dân địa phương...) ( hệ số điểm = 1)

B5: Dùng phương pháp ma trận cho điểm trên cơ sở đánh giá và cho điểm tổng hợp.

Sản phẩm nào có tổng số điểm cao sẽ được chọn để đầu tư phát triển.

d) Phương pháp xây dựng thương hiệu cho sản phẩm:

* Mục đích sử  dụng: nhằm tạo dựng thương hiệu cho điểm du lịch, khu du lịch hoặc cho dịch vụ du lịch.

* Các bước tiến hành:

B1: Lựa chọn phương án tiếp cận để tạo dựng thương hiệu: Trên cơ sở đánh giá các giá trị vật chất và tinh thần của tài nguyên du lịch trong mối quan hệ so sánh với các điểm du lịch khác. Tìm ra giá trị nổi trội, độc đáo để tôn vinh thành thương hiệu.

B2: Tiếp cận với giá trị đã lựa chọn trên nhiều phương diện cảm nhận. Qua đó, lựa chọn phương diện cảm nhận thích hợp với đặc điểm tâm lý của thị trường khách mục tiêu để thiết kế nội dung ý tưởng và hình thức cho thương hiệu.

B3: Thể hiện giá trị của thương hiệu dưới nhiều hình thức sản phẩm khác nhau để tạo ra sức lan tỏa cho thương hiệu.

( Ví dụ minh họa: Quán Phở Vuông ở Ngô Thì Nhậm - xem hình 11 )

e) Phương pháp phễu trộn sản phẩm: 

* Mục đích sử dụng: Dùng cho các doanh nghiệp lữ hành trong việc sáng tạo các nhóm sản phẩm đa dạng phù hợp với nhiều nhóm thị trường khác nhau.

* Các bước thực hiện:

B1: Phân loại những loại hình du lịch hoặc lọai hình dịch vụ mà công ty có khả năng đầu tư phát triển ra làm 2 nhóm:

- Nhóm sản phẩm du lịch giúp cho việc nâng cao thể chất ( sản phẩm động)

- Nhóm sản phẩm giúp cho việc cải thiện tinh thần ( sản phẩm tĩnh)

- Đánh giá và phân cấp mức độ "Động" và "Tĩnh" của các loại hình sản phẩm theo các thang điểm khác nhau từ thấp đến cao ( có thể dùng các thang màu để thể hiện thay cho các con số).

VD: sản phẩm động ít (1điểm- màu vàng); sản phẩm động tương đối nhiều( 2điểm- màu da cam); sản phẩm động  rất nhiều (3 điểm- màu đỏ)

- Sản phẩm tĩnh ít (1 điểm- màu tím); Sản phẩm tĩnh tương đối nhiều (2 điểm- xanh nước biển), Sản phẩm tĩnh rất nhiều ( 3 điểm- xanh lá cây)       

B2: Phân đoạn thị trường khách theo các tiêu chí:

- Phân theo lứa tuổi: già , trung niên, thanh niên, trẻ con.

- Phân theo nghề nghiệp: cán bộ, thương gia, học sinh.

- Phân theo giới tính: nam , nữ.

- Phân theo cách thức đi du lịch: đi lẻ , di theo nhóm bạn, đi theo gia đình.

- Phân theo giá tour : giá cao, trung bình, thấp.

- Phân theo thời gian tour: 1 tuần, 5 ngày, 3 ngày.

- Phân theo loại tour: tổng hợp hay chuyên đề.

B3: Xác định nhu cầu sản phẩm du lịch của các mảng thị trường như đã phân loại ở trên.

B4: Tiến hành trộn các nhóm sản phẩm theo nhu cầu vào " phễu trộn sản phẩm" 

Quá trình chọn sản phẩm để trộn cần tiến hành theo các nguyên tắc:

- Cân bằng các sản phẩm động và tĩnh.

- Đảm bảo thời gian tour, giá thành tour.

B5: Trên cơ sở có được sản phẩm sau khi trộn, tiến hành lập kế hoạch của tour theo từng ngày.

( Xem minh hoạ phương pháp ở hình vẽ 12)

g) Phương pháp thiết kế sáng tạo bộ sản phẩm độc đáo.

* Mục đích sử dụng: Dùng cho tất cả các doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ du lịch trong việc thiết kế và tạo dáng hình thức của sản phẩm dịch vụ: nhà hàng, khách sạn, phương tiện vận chuyển và các trang thiết bị đi kèm để tạo ra cá tính cho sản phẩm.

* Các bước tiến hành:

B1: Lựa chọn một khía cạnh giá trị nào đó của tài nguyên du lịch tại điểm đến mà doanh nghiệp thấy tâm đắc, phù hợp với triết lý kinh doanh hay nhân sinh quan của doanh nghiệp.

B2: Khai thác khía cạnh giá trị đã lựa chọn theo nhiều mục tiêu sử dụng khác nhau: có thể là sử dụng dưới dạng vật chất như: thiết kế kiến trúc khách sạn, thiết kế giường ngủ, bộ bàn ghế trong khách sạn  hoặc có thể sử dụng dưới khía cạnh tinh thần như: bức tranh, bản nhạc, câu thơ, bức tượng.

          B3: Tiến hành thiết kế sản phẩm trên cơ sở phát triển ý tưởng từ giá trị sản phẩm gốc. 

Ví dụ minh họa: Quán Bắc Bộ ( LE TO KIN) ở phố Ngô Văn Sở- Hà Nội. Xem hình 13